Θέμα Πέμπτο: Το Λιμάνι του Πειραιά

Τώρα τα δύσκολα. Την περασμένη Παρασκευή συναντηθήκαμε κοντά ογδόντα άνθρωποι και συζητήσαμε ώρες για το λιμάνι και την κρουαζιέρα. Κάτοικοι, έμποροι, αρχαιολόγοι, επιχειρηματίες, ξεναγοί, πολιτικά στελέχη, δημοτικοί σύμβουλοι, νέοι, εκπρόσωποι του κινήματος πολιτών της Πειραϊκής.

Είχαμε στα χέρια μας και τα νέα δεδομένα που επεξεργαστήκαμε στο Πολυτεχνείο. Δείτε τα εδώ:

https://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/resource/5215_ektheseis-ergastirioy-astikoy-perivallontos/olp_cruise_terminal_data_ntua_jan_2019.pdf

Τη Δευτέρα το πρωί, μαζί με την επικεφαλής της δημοτικής ομάδας του “Λιμανιού της Αγωνίας” Μαρία Σταθάκη, συναντήσαμε την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ναυτιλίας, σε μία ιδιαίτερα εποικοδομητική συνάντηση. Ζητήσαμε την ακύρωση του Mall και του ουρανοξύστη, την αναστολή της νότιας επέκτασης του λιμανιού ως την κατάθεση των περιβαλλοντικών, κυκλοφοριακών και πολεοδομικών στοιχείων και την εκ νέου αξιολόγηση του έργου του προβλήτα.

Μετά από αυτά, πολύ θα ήθελα να γράψω με 300 λέξεις τις σκέψεις για το λιμάνι του Πειραιά, αλλά δεν γίνεται! Ισχυρίζομαι, ότι αν θέλει κανείς να μιλήσει σοβαρά για την τεράστια λιμενική, μεταφορική και οικονομική μηχανή, δεν πρέπει να το κάνει με ατάκες. Αλλά με στοιχεία, τεκμηρίωση, παρουσίαση εναλλακτικών, όχι με "εύκολες" απαντήσεις.

Για αυτό μοιράζομαι μαζί σας αυτές τις σκέψεις.

Ο Πειραιάς είναι ένα διεθνές τουριστικό, εμπορικό και ναυτιλιακό κέντρο, δεύτερο λιμάνι στη Μεσόγειο, έβδομο στην Ευρώπη. Θέλουμε όχι μόνο να συνεχίσει να είναι, αλλά και να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις. Η πόλη, επί χρόνια στέκει αμήχανη, κάτι σαν επαρχιακή κωμόπολη, έξω από το "Big Game" που συντελείται μέσα από τις λιμενικές μάντρες, είτε πρόκειται για το εμπορικό, είτε για το επιβατικό και το λιμάνι κρουαζιέρας.

Η πόλη μας συλλειτουργεί με τον μεγάλο τουριστικό προορισμό της Αθήνας και της Ακρόπολης. Τα 33 εκατομμύρια τουρίστες που ήλθαν στην Ελλάδα το 2018, σε δύο σημεία αναφέρονται, εκτός από το αεροδρόμιο άφιξης: στην Ακρόπολη και στο λιμάνι του Πειραιά για το ταξίδι προς το Αιγαίο. Γύρω στα 2 εκατ. επισκέπτες κατευθύνονται προς την Ακρόπολη και το Μουσείο της κάθε χρόνο. Εκατομμύρια Έλληνες και ξένοι κινούνται επίσης από και προς τα νησιά. Σε αριθμούς τούτο σημαίνει, 8 εκ. επιβάτες ακτοπλοΐας στον Κεντρικό Πειραιά, 1,8 επιβάτες κρουαζιέρας, 1,5 εκ. ΙΧ οχήματα, 300 χιλιάδες φορτηγά και λεωφορεία. Μία μεταφορική τρέλα!

Να σταθούμε απέναντι σε αυτή τη δυναμική. Το λιμάνι θα συνεχίσει να παίζει τον διεθνή, τον εθνικό και τον μητροπολιτικό ρόλο του. Το θέλουμε όλοι. Αυτός όμως ο ρόλος, πρέπει να ανταποδίδει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη, κοινωνικά και οικονομικά σε όλους. Με λογική, με πλήρη περιβαλλοντικό και πολεοδομικό έλεγχο, στον τομέα των μεταφορών, της ρύπανσης και του αστικού τοπίου. Οφείλει επίσης να λειτουργήσει όχι μόνον ως πύλη αλλά ως συζυγές δίπολο με την Αθήνα, όπως ορίζουν οι σύγχρονες αντιλήψεις και η κοινωνική μας στρατηγική για το επίνειο.

Ο κορεσμός της λιμενολεκάνης λόγω πλοίων, της πόλης λόγω της ροής οχημάτων, αλλά και των μητροπολιτικών αξόνων λόγω της ταυτόχρονης μετακίνησης των τουριστών κρουαζιέρας στη διαδρομή Πειραιάς-Ακρόπολη, είναι ένα κρίσιμο ζήτημα προς άμεση αντιμετώπιση. Τα εργαλεία είναι συγκεκριμένα και γνωστά: περιορισμοί για τα λεωφορεία σε ώρες αιχμής, στη ροή επισκεπτών προς μνημεία-μουσεία και περιβαλλοντικά τέλη. Το κάνουμε για τα φορτηγά της τροφοδοσίας, για τις νταλίκες στις εθνικές οδούς τις Κυριακές, γιατί δεν μπορούμε να το κάνουμε με τα λεωφορεία της κρουαζιέρας;

Αυτό για τους τουρίστες των κρουαζιερόπλοιων -τον ΟΛΠ και τις εταιρείες - σημαίνει ένα "Καλώς ήλθατε, αλλά δεν μπορείτε να πάτε όλοι μαζί, μία και έξω, με ένα στόλο λεωφορείων στην Ακρόπολη στις 9 το πρωί μέσα από τα δρομάκια της Καστέλας χαζεύοντας τη θέα του Σαρωνικού!". Τέτοιο έλεγχο κάνουν τα μεγάλα λιμάνια, γιατί δεν μπορεί να το κάνει ο Πειραιάς;

Η πειραϊκή οικονομική/εργασιακή λιμενική ενδοχώρα υπάρχει κυρίως χάρη στο λιμάνι. Δεν είναι αυτόνομη, και αυτό να το δούμε πολύ σοβαρά. Ο Πειραιάς δεν είναι Οινόφυτα ούτε Ελαιώνας, που στο κάτω-κάτω δεν αποτελούν πρότυπα. Μιλάμε για τη ναυπηγοεπισκευή, τις μηχανοκατασκευές και τη μικρή μεταλλουργία, τη συνοδό βιοτεχνία, το ναυτιλιακό εμπόριο και τις προμήθειες, το τουριστικό εμπόριο, την αναψυχή, τις ξενοδοχειακές υποδομές, τις σύγχρονες μεταφορές. Είναι όλη η πραγματική παραγωγή, το εμπόριο και οι υπηρεσίες. Όχι μόνο η Τρούμπα και τα μπαρ της, όπως αφελώς πίστεψαν αρκετοί τα τελευταία χρόνια.

Ας στοχεύσουμε λοιπόν στη βιωσιμότητα και στην εξυγίανση της σημαντικής αυτής παραγωγικής ενδοχώρας. Στην καινοτομία, στη διεθνή εξωστρέφεια. Στην οικονομική ανάπτυξη με κοινωνικό πρόσημο. Με σεβασμό στις εργασιακές σχέσεις, με στήριξη της εγχώριας παραγωγής, με απόλυτο περιβαλλοντικό έλεγχο.

Για το κυκλοφοριακό ξέρουμε ότι η επιβάρυνση που προκύπτει από την κρουαζιέρα και από την ακτοπλοΐα κάνει την πόλη να ασφυκτιά. Σε ό,τι αφορά την ακτοπλοΐα, η πλήρης ανάπτυξη των Μέσων Σταθερής Τροχιάς (άμεσες επεκτάσεις, αξιοπιστία δρομολογίων, ενδολιμενικό σύστημα) είναι η λύση. Για την κρουαζιέρα, ο περιορισμός διέλευσης από συγκεκριμένες διαδρομές της πόλης σε ώρες αιχμής (Πειραϊκή, Καστέλα) και το περιβαλλοντικό τέλος για τη διέλευση είναι η λύση. Καμία σύμβαση δεν το απαγορεύει, δεκάδες δήμοι το εφαρμόζουν για άλλους λόγους, πρέπει να γίνει και εδώ.

Οφείλουμε να κινητοποιηθούμε για τον πλήρη έλεγχο του συνόλου των ρύπων της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας. Αργήσαμε! Έχουμε από τα πλοία του Αιγαίου και τα κρουαζιερόπλοια, εκατοντάδες φουγάρα που καπνίζουν δίπλα μας. Αγνοούμε τι ρύπανση παράγουν. Το ίδιο ισχύει και για τα υγρά και στερεά απόβλητα και τη διάθεσή τους, την κίνηση των θαλασσίων ρευμάτων για την ανανέωση του νερού στο λιμάνι, την κατάσταση του βυθού και τη διάθεση της επιβαρυμένης από απόβλητα λάσπης των βυθοκορήσεων. Ο Δήμος Πειραιά ουδέποτε επέβαλε να υπάρξουν τουλάχιστον απαντήσεις σε αυτό. Το έκανε για πρώτη φορά η Περιφέρεια Αττικής ζητώντας τις από τον "Δημόκριτο", και πολύ καλά έκανε. Τα περιμένουμε και από τον ίδιο τον ΟΛΠ. Ούτως ή άλλως για τον καθαρό αέρα, η επιβολή ελέγχου και η αλλαγή καυσίμων μαζί με την πλήρη ηλεκτροδότηση στις προβλήτες για όλα τα πλοία είναι η λύση, ανεξάρτητα επεκτάσεων κρουαζιέρας ή όχι.

H ανάπτυξη εμπορικών κέντρων εντός της λιμενικής ζώνης λειτουργεί ανταγωνιστικά στο μικρό και παραδοσιακό εμπόριο της πόλης. Η λύση είναι όχι μία κλειστή πόλη, ένα "Golden City" με Mall και ουρανοξύστη στο Παλατάκι. Είναι επομένως ανεκτά μόνο μικρά καταστήματα μικρού αριθμού για τη διημέρευση των τουριστών.

Η αναγκαιότητα για την κατασκευή του νότιου προβλήτα δεν έχει τεκμηριωθεί. Αποδείχθηκε ότι η μισή έκτασή του προορίζεται όχι για λιμενική χρήση αλλά για εμπορική, άρα είναι περιττή. Το άλλο μισό έργο είναι αμφιλεγόμενο.

Η ανάπτυξη τεσσάρων ξενοδοχείων εντός της λιμενικής ζώνης δημιουργεί συνθήκες "φούσκας" καθώς δεν συνυπολογίζεται η δυναμική και η ζήτηση εντός-εκτός της πόλης.

Ειδικά ο ουρανοξύστης - σε συνδυασμό με το Mall στο Χατζηκυριάκειο - προσβάλλει βάναυσα το τοπίο. Δώσαμε και δίνουμε μάχη σε όλη την Αθήνα για τους ουρανοξύστες, θα το αφήσουμε εδώ; Έχουμε έναν "φάντασμα", θέλουμε και δεύτερο; Θα φράξει τις περιοχές κατοικίας, παραβιάζει το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Πειραιά δημιουργώντας "Κέντρο Πόλης" εκτός της πόλης. Τα δύο αυτά έργα δεν έχουν θέση στον Πειραιά. Η αρχαιολογική υπηρεσία έκανε τη δουλειά της, απομάκρυνε το έργο της κρουαζιέρας από τις αρχαιότητες. Ώρα να το κάνουν και οι πολεοδομικές και περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Όσο δεν δίδονται στοιχεία, ζητάμε να ανασταλεί το έργο. Όταν προκύψουν, να αξιολογηθεί εκ νέου.

Ζυγίζουμε προσεκτικά τις θέσεις μας. Δεν μπορεί να αγνοηθεί η διεθνής δυναμική της κρουαζιέρας, το hub της ναυτιλίας στον Πειραιά η σχέση της τουριστικής εισόδου-εξόδου τουριστών με την Ακρόπολη ούτε η προσπάθεια δημιουργίας home port. Με απλά λόγια, δεν μπορούμε να φωνάζουμε "πετάξτε τους έξω και κλείστε την πόρτα!" Θυμόμαστε ότι αυτό έγινε με την άλλοτε ακμαία βιομηχανία του Πειραιά. Την πληρώσαμε όλοι, πρώτοι οι χιλιάδες βιομηχανικοί έργατες. Χρειάζεται εξορθολογισμός, εξυγίανση και έλεγχος αυτής της δυναμικής αντιφατικής σχέσης για το κοινό καλό του Πειραιά.

Όλα τα πιό πάνω είναι τα αρνητικά. Κανείς ως τώρα δεν έθεσε τις θετικές προοπτικές, τους σοβαρούς στόχους προς διεκδίκηση από τον Δήμο Πειραιά. Μήπως να το κάνουμε;

Να επιστρέψουν τα "Ποσειδώνια" που σήμερα γίνονται στο Καστρί και στα Μεσόγεια! Σκεφτείτε αλήθεια: Η μεγαλύτερη διεθνής έκθεση της Ελλάδας, χωράει καταμεσής του κέντρου της Θεσσαλονίκης δίπλα στη θάλασσα. Ενώ η διεθνής έκθεση της θάλασσας, τα "Ποσειδώνια", δεν χωρούν στα εκατοντάδες στρέμματα του λιμανιού μας.

Αποτελεί ύβρη για τον Πειραιά. Οι δημοτικές μας αρχές και ο ΟΛΠ τα είδαν να φεύγουν χωρίς να αντιδράσουν. Χωρίς να προσπαθήσουν να τα ξαναφέρουν. Χρωστούν απαντήσεις, νυν και τέως δήμαρχοι. Η επιστροφή των "Ποσειδωνίων" σε ένα τριπλό δίκτυο χώρων, στο Παλατάκι, στον Άγιο Νικόλαο και στην Πολιτιστική Ακτή, ένα μόνιμο εκθεσιακό-συνεδριακό δίκτυο εντός και εκτός του λιμανιού είναι το μεγάλο στοίχημα. Παράλληλα με την αναβίωση του σχεδιασμένου έργου του Εθνικού Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στην Ηετιώνεια που κακώς εγκαταλείφθηκε. Αυτοί είναι οι όροι για το άνοιγμα του λιμανιού και την παραμονή των επισκεπτών στον Πειραιά. Δεν είναι εύκολοι στόχοι. Είναι όμως ρεαλιστικοί. Να τους βάλουμε μπροστά. Για ένα λιμάνι για όλους.

ΥΓ. Το λιμάνι δεν τελειώνει στον Άγιο Διονύση, φθάνει ως το Πέραμα και την Κυνόσουρα της Σαλαμίνας. Δεν ανήκει σε έναν δήμο αλλά σε τρεις. Όπως το έχουμε κάνει πολλές φορές με τις επιστημονικές μελέτες και τις εκθέσεις αξιολόγησης, θα το συζητήσουμε ξανά κατά τη διάρκεια αυτής της καμπάνιας.