ΤΟ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ

Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Μιχαλολιάκος  δήλωσε ότι επιθυμεί να ανακατασκευάσει το γνωστό στους παλιούς περίτεχνο Ρολόι του Πειραιά, σήμα κατατεθέν της πόλης, πρώην Χρηματιστήριο αλλά γνωστό ως έδρα του Δημαρχείου και έμβλημα της πόλης για έναν αιώνα, το οποίο και κατεδάφισε ο δήμαρχος της χούντας, Αριστείδης Σκυλίτσης, το 1968. Το θέμα είχε ξανανοίξει με ανάλογες υποσχέσεις επί δημαρχίας Στέλιου Λογοθέτη και στη συνέχεια Παναγιώτη Φασούλα και δεν προχώρησε.

Η πρόθεση αυτή του νυν δημάρχου φέρνει στην επιφάνεια ένα πολύ παλιό ζήτημα που είχε απασχολήσει τους ειδικούς επιστήμονες και το οποίο έχει προ πολλού απαντηθεί: αν δηλαδή πρέπει να ανακατασκευάζονται μνημεία από τα οποία δεν έχει μείνει τίποτε πια ή μέχρι ποιο βαθμό μπορεί να παρεμβαίνει το σύγχρονο χέρι στην αποκατάσταση μνημείων μερικά σωζόμενων. Ως προς το πρώτο, οι διεθνείς χάρτες των μνημείων, οι συμβάσεις της UNESCO, το απαγορεύουν ρητά! Το μνημείο είναι μνημείο. Η αυθεντικότητά του, η μοναδικότητά του και όλα τα τεκμήρια που κρύβονται στο σώμα του δεν μπορούν να αναπαραχθούν. Σηματοδοτεί μια συγκεκριμένη εποχή και η ανακατασκευή του στους επιστημονικούς κύκλους θεωρείται διεθνώς απαράδεκτη. 

Ως προς το δεύτερο ζήτημα, το οποίο μάλιστα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις όταν ο Έβανς αποφάσισε να ανακατασκευάσει μέρος του ανακτόρου της Κνωσού στην Κρήτη και κρίθηκε αρνητικά για αυτό, έχει επικρατήσει η άποψη της αναστήλωσης με το υπάρχον υλικό, με ελάχιστες, αναγκαίες, κατά περίπτωση, προσθήκες. 

Αυτά για την επιστημονική ενημέρωση των μη γνωριζόντων.

Στους Γαργαλιάνους της Πελοποννήσου, στις Disneyland αλλά και σε επαρχιακές κωμοπόλεις των ΗΠΑ έχουν ανακατασκευάσει τον Παρθενώνα, τον Πύργο του Άιφελ, τις Πυραμίδες και πολλά άλλα. Παιχνίδια για παιδιά και για ημιμαθείς!  Προσέφεραν άραγε κάτι στην ιστορική μνήμη οι εμπνευστές τους ή απλώς προκαλούν γέλιο, με την ανάγκη τους να δανειστούν τη λάμψη που τους λείπει, από κάτι που ανήκει στην Ιστορία και όχι σε αυτούς; 

Θα πουν κάποιοι: Μα αυτό θα γίνει στο ίδιο σημείο!  Αν δηλαδή η Ακρόπολη εξαφανιζόταν τελείως θα έπρεπε να την ξαναφτιάξουμε από την αρχή εκεί που είναι; Και αν ξαναφτιάξουμε το Ρολόι, γιατί να μην ξαναφτιάξουμε την Ταραντέλλα στο Νέο Φάληρο ή το Ακταίον,  που κατεδαφίστηκε επί Λογοθέτη,  κλπ, κλπ.

Ο Πειραιάς διέθετε εκατοντάδες νεοκλασικά μνημεία τα οποία κατεδαφίστηκαν, αλλά και πολλά σπουδαία  που διασώζονται έως σήμερα και που καταστρέφονται κατά τη διάρκεια και αυτής της δημαρχιακής θητείας χωρίς καμία μέριμνα! Το σπουδαίο και εμβληματικό στρογγυλό κτίριο του Ερνέστου Τσίλλερ στην πλατεία Αλεξάνδρας ακρωτηριάστηκε βάναυσα, καθώς νύχτα κατέστρεψαν οι ιδιοκτήτες της μοναδικές οροφογραφίες του. Το ίδιο συνέβη και με το διατηρητέο κτίριο των οδών Φίλωνος και Γεωργίου, που τώρα στεγάζει πολυκατάστημα και μάλιστα παρά τις επίμονες καταγγελίες μας. Ουδείς εκ των δημοτικών αρχόντων λυπήθηκε γι αυτό ή έκανε κάτι για τη σωτηρία του. Το αρχαιότερο κτίριο του νεότερου Πειραιά, οι Αποθήκες της οδού Ευπλοίας, του 1850, που αποδίδονται στον αρχικό πολεοδόμο της πρωτεύουσας και του επινείου, τον Σταμάτη Κλεάνθη, στον Άγιο Νικόλαο, αναμένουν την κατάρρευση. Το τελευταίο θερινό σινεμά, το Σινέ Φαντάζιο της οδού Αφεντούλη, κηρυγμένο δύο φορές διατηρητέο,  είναι ετοιμόρροπο. Το ίδιο και οι επαύλεις της Καστέλλας, τα ξενοδοχεία του 19ου αιώνα της Τρούμπας, τα βιομηχανικά μνημεία της Πειραιώς και του Αγίου Διονυσίου. Για το ασύλληπτης ομορφιάς αμαξοστάσιο των ΣΕΚ-ΣΠΑΠ στη Λεύκα δρομολογείται η κατεδάφιση. Ενώ την ίδια στιγμή οι ανασκαφές στο Κονώνειο της Πειραϊκής αναμένουν κονδύλια για περισσότερο από 10 χρόνια. Νοιαζόμαστε αλήθεια για τη μνημεία της πόλης;

Αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν δυο γενιές σήμερα στον Πειραιά που έζησαν με το Ρολόι, που νοσταλγούν μέσα από το Ρολόι τα νιάτα τους και σ' αυτή τη γενιά ποντάρει η έμπνευση του δημάρχου. Σεβόμαστε αυτή την επιθυμία ενός μέρους των Πειραιωτών, αλλά παρόμοιες αποφάσεις δεν μπορεί να μένουν στη νοσταλγία μόνο. Πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις επιστημονικές αντιλήψεις που υπάρχουν για τέτοια θέματα, καθώς και μια σειρά άλλους παράγοντες, όπως οι παρακάτω: 

Το κυκλοφοριακό: Το Ρολόι ήταν εκεί σε μια εποχή που η κίνηση στο λιμάνι ήταν διαφορετική. Η ακτή ήταν διαφορετική και οι δρόμοι επίσης. Στη θέση του Ρολογιού υπάρχει σήμερα ο βασικός κυκλοφοριακός κόμβος του λιμανιού. Όταν ξεκινήσει η μελέτη, θα ανακαλύψουν - όπως και η δημαρχία Φασούλα - ότι θα πρέπει να μετακινηθεί  η λεωφόρος Μιαούλη - που δεν μπορεί - ή να κτιστεί το Ρολόϊ μέσα στον ιστορικό Τινάνειο Κήπο του 1854. Μήπως αυτό επιθυμούμε, και μάλιστα με ένα εμπορικότατο υπόγειο πάρκινγκ, έργο που έχει σταματήσει πολλές φορές λόγω της αρχαιολογίας και των αντιδράσεων στην καταστροφή των αιωνόβιων δένδρων; To Ρολόϊ εν ολίγοις, καλώς ή κακώς δε χωράει πια εκεί που ήταν τότε!

Αλλά ας κάνουμε την υπόθεση ότι όλες οι παραπάνω ενστάσεις ξεπερνιούνται. Έστω ότι το κυκλοφοριακό ρυθμίζεται και έστω ότι γίνεται ένα δημοψήφισμα, για ν' αποφασίσει ο λαός του Πειραιά αν θέλει το Ρολόι πάλι. Σ' ένα τέτοιο δημοψήφισμα δε θα έπρεπε να ενημερωθούν οι Πειραιώτες για το κόστος του έργου; Για το πού θα βρεθούν τα χρήματα σε μια εποχή τέτοιας κρίσης; Για το αν έχει προτεραιότητα η ανακατασκευή του Ρολογιού και όχι για παράδειγμα η αντιμετώπιση των οξύτατων κοινωνικών προβλημάτων, η επένδυση σε πραγματικά έργα ανάπτυξης, η βοήθεια στους άνεργους, η στελέχωση των υπηρεσιών καθαριότητας, η δημιουργία επαρκών χώρων για άστεγους, τα κοινωνικά ιατρεία κλπ ; Σ' ένα τέτοιο δημοψήφισμα δε θα έπρεπε να ερωτηθούν όλοι αν συμφωνούν να ξεπουλιέται λιγότερο από μισοτιμής ένα οικόπεδο του Δήμου Πειραιά στον Ελαιώνα, για να συμπληρωθεί το απαιτούμενο ποσό (που ο κ. Δήμαρχος δεν το γνωρίζει ακόμη), να βασιστεί σε δωρεές (που ακόμη δεν έχουν γίνει), και όλα αυτά για ένα έργο μνήμης μεν, βιτρίνας δε, που το μόνο που μπορεί να προσφέρει αυτή τη στιγμή είναι  υστεροφημία στο νυν δήμαρχο.

Γιατί είναι φανερό ότι αυτός είναι ο λόγος που επιλέγεται η ανακατασκευή του Ρολογιού και καθόλου τυχαία σε προεκλογική περίοδο, εκμεταλλευόμενη τη νοσταλγία, αλλά περιφρονώντας τις τωρινές ανάγκες. Και είναι ντροπή και τεράστια πρόκληση,  ο δήμαρχος μιας πόλης που ζει με δανεικά, που δοκιμάζεται σκληρά από την πολιτική του Μνημονίου,  να προκρίνει κάτι τέτοιο, κατά τα πρότυπα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, που τους έτρεχαν τα φλουριά από τις τηβέννους χάρη στην εκμετάλλευση των αποικιών τους και  μπορούσαν να κάνουν έργα διαιώνισης της μνήμης τους, σε βάρος των πληβείων.

Εν κατακλείδι και παρά το γεγονός ότι πολλοί από μας πονέσαμε πολύ όταν κατεδαφίστηκε το Ρολόι και καταλαβαίνουμε την επιθυμία των γονιών μας και πολλών της γενιάς μας να  το ξαναδούν στη θέση του, δεν μπορούμε να συναινέσουμε σε μια τέτοια απόφαση. Κατά πρώτο και κύριο λόγο γιατί οι προτεραιότητές μας δεν έχουν να κάνουν με το "φαίνεσθαι" αλλά με το "είναι" και το τωρινό "είναι" επιβάλλει να προτάσσονται οι βασικές ανάγκες ενός δοκιμαζόμενου λαού και αυτές είναι τεράστιες. 

Κατά δεύτερο λόγο δε θέλουμε να δούμε την πόλη μας να αποκτήσει άλλο ένα γιαπί όπως της Ραλλείου ή του Πύργου. Γιατί αυτό θα συμβεί στο τέλος!

Κατά τρίτο λόγο δε συμφωνούμε από επιστημονική άποψη με τις ανακατασκευές μνημείων, εξαφανισμένων μνημείων, όταν δεν έχει μείνει ούτε ένα λιθαράκι τους, αλλά με τη διάσωση υπαρκτών μνημείων που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Αυτή θα ήταν η μεγαλύτερη συμβολή και σεβασμός στην ιστορία της πόλης. Και εν πάση περιπτώσει αυτό θα έπρεπε να είναι αντικείμενο συζήτησης μιας ομάδας επιστημόνων και όχι προεκλογικό πυροτέχνημα του Δημάρχου.

                                                                                         ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΑΣ